Eg tenker på Palestina og Israel
av Idunn Victoria Rostøl
Eg tenker på piknik som eit overgrep. Frå ei høgde i landskapet utanfor Jerusalem kan me sjå over til eit nabolag. På høgda vår er det planta eit israelsk flagg. På den andre sida er det eit palestinsk nabolag. Ein lokal aktivist peiker på eit område framfor beina våre, det er han som har tatt oss med hit. Det var akkurat her han sat i ein tanks nokre år tidlegare. Frå høgda skaut han over til nabolaget, utan tanke for kor og kven han trefte. Fyrst seinare begynte han å tenka på det. Og då kunne han ikkje slutta. Han oppdaga ei historie han aldri hadde kjend. Seinare tar han oss med til ein park i Jerusalem. Barn badar i ei idyllisk kjelde i eit grønt og blomstrande landskap. Vaksne slikk sol. Me et lønsj og nyt den grøne lunga som dei andre. Han peiker på nokre ruinar nære oss, det er fleire i bakkane. Eg hadde knapt registrert dei, men nå ser eg etter. Husa er forlatne, men fleire er så godt som heile. Berre taket er vekke. Han fortel at taka blei blåste bort i 1948. Ein kan ikkje bu i eit hus utan tak. Me er i restane etter ein landsbygd som heitte Lifta. Me sit på ein slagmark.
Eg tenker på Obama med kufi og stort skjegg. Han stirer tilbake på meg frå eit manipulert bilde på veggen. Me sit samla rundt sabbatsmåltidet hos ein familie i ei busetting som har invitert oss heim. Få år tidlegare har dei flytta ned frå Nord-Amerika. Brødet går rundt bordet, og mora fortel om eldstedottera som er i militæret. Ho er stasjonert ved grensa til Libanon, og mora fortel gråtkvelt at ho kvar dag engstar seg for kva «rottene» kan finna på. Etter ei stund forstår eg at ho meiner «arabarane». Eg klyp meg i handa og studerer ein annan vegg i stova, der fleire titals auge møter mine. Dei svart-kvite portretta er varleg ramma inn og spikra opp tett i tett. Her er ein landsby. Faren merker at eg ser og smiler til meg med triste auge. «Dette er slekta vår. Etter krigen var alle vekke.»
Eg tenker på det å uventa høyra heimespråket langt vekke. Me er i Aida, ein flyktningleir utanfor Betlehem. Over inngangen til leiren er ein stor nøkkel. Her bur menneske som brått blei flyktningar i 1948. I dag er dei meir enn 5000 stua saman i alltid midlertidige bustader. Arbeidsløysa i leiren er stor. Borna kjenner til både tåregass og gummikuler. Sjølv om eg har vore her i fleire timer, blir eg ikkje vand til den ni meter høge muren som ruver over oss. Ein type med motorsykkel stoppar ved sida av oss: «Snakker dere norsk?». Han har budd i fleire år på flyktningmottak i Norge. Det er ei stund sidan han fekk endeleg avslag og blei sendt tilbake til leiren, men samtalen flyt på norsk likevel.
Eg tenker på det å sjå ein gammal mann bli eit redd barn. Rommet er tett og varmt. Kroppane klistrar seg til plaststolane. Me er ennå i Aida, men inni stova i ein av dei skakke blokkane. Merksemda vår er vendt mot den eldste i stova. Barnebarnet har snakka over maten om kvardagsliv, skole og utdanninga ho siktar seg inn på. Nå er tallerkenane tomme, og bestefaren har reinska halsen. Han vil dela si historie og reiser seg opp. Tilbake i 1948 var han ein gutunge. Han fortel levande om å vera dødsredd, om å springa for livet, om å mista både heim og familie. Mens han tar oss med tilbake i tid er det som om han reint fysisk er med på reisa sjølv. Dei strenge bryna glattar seg ut i fortviling og dei knyta nevane skjelver. Det er jo noko av greia med eit traume, det er ei oppleving ein ikkje blir ferdig med. Ei oppleving som slår deg i bakken og som kjennest like verkeleg og nåtidig ut kvar gong. Då er ein ikkje lenger fanga i ein flyktningleir med barn og barnebarn som arvar eit rettlaust tilvære bak murer. Då er ein tilbake til der den lange flukta starta. Då er ein tilbake til flammehav og skrik.
Eg tenker på kor vanvitige mengder smerte det er samla på så utruleg lite landflate. Smertemengda veks kvart minutt. Og flammehavet er der stadig.